در طبیعت احتمال آلودگی گیاهان به بیمارگرهای مختلف در یک زمان امکان پذیر است. در اکثر موارد آلودگی مخلوط ویروس و قارچ منجر به افزایش حساسیت گیاه می شود. در پژوهش حاضر برهمکنش ویروس موزاییک شلغم (turnip mosaic virus, TuMV) یا موزاییک کلم گل (cauliflower mosaic virus, CaMV) با قارچ عامل بیماری ساق سیاه کلزا در رقم طلائیه کلزا بررسی شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد و برای مایه زنی ویروس به گیاهان، از برگ های شلغم آلوده به ویروس و به روش مکانیکی و برای مایه زنی قارچ به گیاهان از قرص قارچ عامل بیماری استفاده گردید. در بررسی این برهمکنش ها، علاوه بر شاخص های شدت علائم بیماری، واکنش های دفاعی آنزیمی (کاتالاز و گایاکول پراکسیداز) و غیر آنزیمی (کاروتنوئیدها و فلاونوئیدها) گیاه نیز سنجیده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که شدت علائم ناشی از قارچ عامل بیماری در آلودگی اولیه با ویروس موزاییک شلغم افزایش معنی داری داشت، اما در آلودگی اولیه با ویروس موزاییک کلم گل تغییر معنی داری مشاهده نشد. محتوی کلروفیل، کاروتنوئیدها و فلاونوئیدها در تیمارهای آلوده به بیمارگرهای مورد مطالعه نسبت به تیمار شاهد کاهش معنی-داری و محتوی آنزیم کاتالاز و گایاکول پراکسیداز در تیمارها ی آلوده به بیمارگرهای مورد مطالعه نسبت به تیمار شاهد افزایش معنی داری را نشان دادند. با توجه به اثر هم افزایی قارچ عامل بیماری ساق سیاه کلزا و ویروس موزائیک شلغم در آلودگی مخلوط و گزارش وقوع هر دو عامل بیماری از مناطق زیر کشت کلزا در ایران توصیه می شود رقم هایی برای کشت انتخاب شوند که نسبت به هر دو بیمارگر مقاوم باشند.

بیماری موزاییک باکتریایی، توسط باکتری گرم مثبت Clavibacter tessellarius ایجاد می شود. از نشانه­ ها مهم این بیماری، موزاییک، لکه های سبز و رنگ پریده کوچک در سطح برگ می باشد که با نشانه­ های کمبود عناصر غذایی و برخی بیماری های ویروسی شباهت زیادی دارد و تشخیص آن را مشکل می کند. بیماری موزاییک باکتریایی، تاکنون در مزارع گندم از چندین استان در کشور گزارش شده و به نظر می رسد در سایر نواحی کشت گندم نیز وجود داشته باشد. با توجه به بذرزاد بودن این بیمارگر، تهیه بذر سالم و گواهی شده مهم ترین راهکار مدیریت این بیماری است. به منظور آشنایی بیشتر با این بیماری، جنبه های مختلف آن شامل تاریخچه، نشانه ­ها و روش شناسایی بیمارگر، زیست شناسی، دامنه میزبانی و مدیریت این بیماری در این مقاله شرح داده شده اند.

در سال های اخیر، علایم بیماری های ویروسی شامل موزاییک مخطط، بدشکل شدن پهنک برگ و لاغری خوشه در سطح وسیعی از مزارع غلات استان گلستان مشاهده شده اند. به منظور بررسی علل این عوارض، اقدام به ردیابی ویروس موزاییک مخطط گندم (WSMV) در میزبان های زراعی از جمله گندم و علف های هرز غالب مزارع شامل سوروف (Echinochloa crus-galli)، قیاق (Sorghum halepense)، دم روباهی (Setaria glauca)، علف خرچنگی (Digitaria sanguinalis)  و جوموشی (Bromus spp) و دژگال(Echinochloa colonum) ، که دارای علایم یاد شده بودند، گردید. در سال زراعی 87 -1386، تعداد 700 نمونه از میزبان های مشکوک به بیماری تهیه گردید. نمونه های یاد شده با آزمون الایزای غیرمستقیم با استفاده از آنتی سرم پلی کلونال ویروس WSMV و نیز تعدادی از نمونه های آلوده در آزمون PCR با استفاده از آغازگرهای اختصاصی WSMV شامل RCF1، WSM1،  WSMF10و WSMF13 که از ناحیه 5" ژنوم پوشش پروتئینی ویروس یاد شده تهیه شد، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از الایزای غیرمستقیم، برای اولین بار حضور این ویروس را برروی علف خرچنگی و دژگال تایید کرد. واکنش های مثبت در آزمونRT-PCR  با آغازگرهای اختصاصی WSMV نیز در گندم، علف خرچنگی و دژگال بیانگر وجود ویروس یاد شده بود. بر اساس نتایج این تحقیق، گرچه در مواردی مزارع گندم و علف های هرز خودرو در مزارع و باغات اطراف، علایمی از قبیل موزاییک، رگه های نامنظم، به رنگ زرد مایل به قهوه ای و کم رشدی از خود نشان می دادند، ولی در اغلب موارد وجود ویروس یاد شده در گندم منفی بود. تحقیق روی ردیابی ویروس در میزبان های اهلی از جمله گندم در این استان ادامه دارد.

ویروس موزاییک نواری گندم از مهم ترین آلودگی های گندم محسوب می شود که شیوع آن در ایران نیز رو به افزایش است. پروتئین NIa یکی از انواع پروتئین های حیاتی موجود در این ویروس است که دارای وظایف مهمی در همانندسازی، تکثیر و هضم پروتئولیتیک پلی پروتئین ویروسی می باشد. با توجه به نقش حیاتی پروتئین NIa در آلودگی ویروسی، هدف از مطالعه حاضر جداسازی، تعیین توالی و بررسی دقیق ساختار دوم و سوم این پروتئین بود. همچنین، آمینواسیدهای موجود در جایگاه فعال پروتئین NIa که می توانند به عنوان هدفی جهت طراحی و توسعه عوامل ضد ویروسی جدید استفاده شوند، مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه، توالی ژنی کد کننده پروتئین NIa از ویروس موزاییک نواری گندم (WSMV) ایزوله میمه، جداسازی و پس از همسانه سازی در ناقل پروکاریوتی pEST، تعیین توالی شد. توالی نوکلئوتیدی حاصل در پایگاه اطلاعاتی NCBI با شماره دسترسی MK335432 ثبت گردید. بررسی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی پروتئین NIa نشان داد که این پروتئین دارای 426 آمینواسید، وزن مولکولی 8/48 kD و نقطه ایزوالکتریک برابر با 81/8 می باشد. بررسی ساختار دوم پروتئین NIa نشان داد که 29/53% از ساختار آن از لوپ های نامنظم تشکیل شده است، که این امر توجیهی برای وجود بی نظمی در ساختار این پروتئین بود. نتایج حاصل از بررسی جایگاه فعال پروتئین NIa براساس هم ردیفی توالی های همولوگ و همچنین ساختار سه بعدی پروتئین نشان داد که این جایگاه بسیار حفاظت شده و شامل سه آمینواسید هیستیدین، آسپارتیک اسید و سیستئین بود.

ذرت به عنوان یکی از محصولات استراتژیک کشور از سطح کشت بالایی در استان خوزستان برخوردار است. در این مطالعه، آلودگی به سه ویروس مهم خسارت ­زای ذرت شامل ویروس موزاییک ایرانی ذرت (Maize Iranian mosaic virus, MIMV)، ویروس موزاییک کوتولگی ذرت MDMV) Maize dwarf mosaic virus,) و ویروس موزاییک مخطط گندم (Wheat streak mosaic virus, WSMV) در مزارع کشت این محصول در شمال استان خوزستان مورد بررسی قرار گرفت. در سال زراعی 1399-1400، از 48 مزرعه کشت شده با هیبریدهای ذرت سینگل ­کراس 704، سینگل­ کراس 703، جوین 704، مغان 704، فراز، آفرین، کوردونا، سینجنتا و آ اس 71 در سه شهرستان دزفول، اندیمشک و شوش بازدید  به عمل آمد. نمونه­ های بافت برگ از بوته ­های دارای علایم زردی، موزاییک و کوتولگی جمع ­آوری شد.آزمون الیزای غیرمستقیم با کمک آنتی­ بادی­ های چندهمسانه­ ای اختصاصی ویروس ­ها، انجام شد. نتایج نشان داد که از مجموع 480 نمونه بررسی شده، 9/42٪ (206 نمونه) به دو ویروس MIMV و MDMV آلوده بودند، اما آلودگی مخلوط از این دو ویروس در بین نمونه­ ها یافت نشد. بیشترین درصد آلودگی (٪30، 144 نمونه) مربوط به MIMV بود. دو ویروس MDMV و WSMV به ترتیب 3/13٪ (64 نمونه) و 5/3٪ (17 نمونه) آلودگی را نشان دادند. در بین هیبریدهای آلوده به ویروس­ ها، بیشترین درصد آلودگی مربوط به ویروس MIMV در هیبریدهای فراز و جوین 704 به ترتیب با 8/52٪ (73 نمونه­ آلوده از 138 نمونه­ آزمایش شده) و 6/40٪ (59 نمونه­ ی آلوده از 145 نمونه­ آزمایش شده) آلودگی بود. کمترین درصد آلودگی نیز به ویروس WSMV تعلق داشت که در هیبرید سینگل­ کراس 703 با 9/2 ٪ (2 نمونه­ آلوده از 68 نمونه­ آزمایش شده) آلودگی مشاهده شد. این مطالعه اولین گزارش از بررسی وقوع ویروس های مهم خسارت ­زای ذرت در بین هیبریدهای کشت شده در استان خوزستان است.